2020-05-07

Idir a Yidir






Nḥemmel ik a Yidir!
Sgunfu di talwit.

Deg ulawen nneɣ att idireḍ ar Tagara.
Ur temmuteḍ ara.
Tabɣest i yelli-k d mmi-k. Tabɣest i twacult ik.
Tawacult ik tamecṭuht, tawacult ik tameqṛant
Yidir temlaḍ aɣ ansi-d nekka,
Temlaḍ aɣ sani aneddu
Yidir temmuqleḍ tamurt u maziɣ, Yugurten twalaḍ udem is.
Nezzi allen nneɣ yidek , nemmuqel tamurt u maziɣ
Yugurten nwala udem is.
Yugurten, udem idhen ttafat, icmumeḥaɣd.
Tameddit-a deg genni ad ifrari yiwen yetri...
Afeǧeǧ i genni ad yernu.
Isem is  Yidir...
Isem is  taqbaylit.
Abrid nneɣ
Abrid nneɣ d ubdis
Nuggi nnig, nugi ddaw
Tikli nneɣ terẓen,
Tikli nneɣ ar zdat,  tamuɣli nneɣ ar deffir
Ar zdat tezwar tasa, ar deffir yegwra wul iw

2012-08-09

Ttacabant a dda Sekkur!

Meḥyut d dda Caban sikkiden tiḥdayin. Tullas teddunt ar lisi.

-- Ttisekwrin a dda Caba!
-- Susem kan..

Dda Caban mi yaddant zdates, iṭṭafar itent s tmuɣli.
Aken a fatent, iteqqen allen is, a mmin iseɣwzifen di targit. Ittemdakwaled kan mara isel:

-- Ttasekkurt a dda Caba!

Dda Caban ad illi alen is. Atent iḍfer s temuɣli alama fatent.
Ma yeqqen allen is, ittmekti-d Iben n Danmark di Paris. Imiren di laamer is 23. Nettat 21 iseggwasen: Ah a temẓi. Dγa ad iqqen alen is si lemrar.

Meḥyut: Muqel, muqel a dda Caba. Ttasekkurt a dda Caba!
Dda Caban: -- Ttasekkurt. Ttasekkurt a Meḥyu. Ttasekkurt a Meḥyuuu...

Ata ad teddu yiwet. Dda Caban llant qnent wallen is. Meḥyut tikelt-a idhec, a mmin igugmen, ittu ur d issakwi Dda Caban. Mi d bbwed teqcict lewhi-s, tecmumeḥ ased. Allen is ttiẓermaqin. Iččač s wallen.

Meḥyut: Tt, Tta, Ttacabant a dda Sekkur!
Dda Caban: Store Øjne, Smukke Øjne, Iben vær venlig ikke at gå...

2010-10-31

Jovano, Jovanke


Segw garruj n Talsa (Balkan, Macedonie, Bulgarie, Serbie)

Af weqcic tteqcict (Jovano γṛet Yovano) i mḥemallen, ma d imawlan nsen zgan am gwelmim ger-u-mgal tayri nsen.

Jovano d isem ttaken i tullas di temnat agi n Balkan.

Jovanke d asiwzel neγ asmeẓẓi n yisem Jovano.
Amedya ar γurneγ Naduc d asmeẓẓi n Nadia, Dehvia nessawal as Bubuc , Reẓqi ittuγal d Qiqi atg...

Vardar d asif agejdi izegren tamurt Imakiduniten

Slet-as dagi:
Jovano, Jovanke 1
Jovano, Jovanke 2
Jovano, Jovanke 3
Jovano, Jovanke atg...

Jovano, Jovanke,
Rrif n Vardar, teqqimeḍ
D amellal aceṭiḍ tessiriḍeḍ
D amellal aceṭiḍ tessiriḍeḍ a taḥnint iw,
Allen im sikident tiγaltin.

Rrif n Vardar, teqqimeḍ
D amellal aceṭiḍ tessiriḍeḍ
D amellal aceṭiḍ tessiriḍeḍ a taḥnint iw,
Allen im sikident tiγaltin.

Jovano, Jovanke,
Aṛĝiγ ad arẓuḍ γur-i
Ad aseḍ s-axxam iw
Ma d kem ur d uṣiḍ a taḥnint iw,
A yul iw Jovano.

Aṛĝiγ ad arẓuḍ γur-i
Ad aseḍ s-axxam iw
Ma d kem ur d uṣiḍ a taḥnint iw,
A yul iw Jovano.

Jovano, Jovanke,
Yema-m tuggi,
Ad arẓuḍ γur-i a taḥnint iw,
A yul iw Jovano.

Yema-m tuggi,
Ad arẓuḍ γur-i a taḥnint iw,
A yul iw Jovano.


-------------

Imeslayen n taγwect-a s tutlayt Tamakidunit:

Jovano, Jovanke,
Kraj vardaro sedish mori,
Bello platno belish,
Bello platno belish dusho,
Se nagore gledash. (2 iberdan)

Jovano, jovanke,
Jas te tebe cekam mori,
Doma da mi dojdes,
A ti ne doadas duso,
Srce moje jovano. (2 iberdan)

Jovano, jovanke,
Tvojata majka mori,
Tebe ne te pusta,
So mene da dojdes duso,
Srce moje jovano. (2 iberdan)

2010-08-10

Ur lliγ d amcum

Xḍiγ tikerkas
Uggiγ tamuḥqranit
Xḍiγ takwerḍa
Uggiγ tikellax

Di dluleγ d amcum akken ad idireγ d amcum?

2010-08-07

S nnig wawal ulac awal

Mi-d-iffeγ welγwem ikecem weγyul...

Asmi xelqen lmal, at Rebbi fkan asen aṛṛay ad xtiren ttawil is aqablen ddunit.

Alγwem imi ar tniri n seḥṛa it wehhan ad yidir, issuter tarurt neγ snat ideg ay yexzen aman.

Ikecem weγyul. Yufa-d iman is weḥdes, ala netta d at Rebbi.
Immuqwel adis yellan dγa isers tamuγli. Lmalayek tucbihin sersent tamuγli nsent ula d nutenti.

At Rebbi susmen.Uγen tannumi d lmal ig suturen nitni ṭebbiṛen.

Segmi aγyul issusem, ineṭqed γures Ṛebbi yenna:
Acciwen? Aγyul ihuz azamum is seg zelmeḍ ar yeffus seg yeffus ar zelmeḍ. Meḥsub yuggi.

Istegsa-t Rebbi acuγer yuggi aciwen. Innay-as weγyul:
Lxir ik meqqwer ay aglid amweqṛan, lxir ik meqqwer ur d as zmireγ. Aγ teggeḍ acciwen, nekwni s yweγyal nwar anemsekfu. Ad sutreγ cwiṭ neṣwab d wawal. Ay agellid amweqṛan ttxilek fkaγ awal. Innay-as Rebbi awal fkiyt ala i wemdan.

Aγyul yusa-d kan ad isuter awal imi yeḥṣa d awal i ttafat d awal id agerruj i sufuγen si ṭlam. S nnig wawal ulac awal. Izṛa ṛṛay n Rebbi yegzem. Ikna Aqerru-s iffeγ.

2009-07-22

Γur-i yiwen umeddakwel

Γur-i yiwen umeddakwel d ameĝed n aaskṛiwen ilalmaniyen.
Bab usefru ya d amedyaz alalmani Ludwig Uhland.
yura-t lewhi 1809. Ẓret Ich hatt' einen Kameraden

At Amran Muhd U Yidir yerra-t id ar teqbayli lewhi 1947.
Γur-i yiwen umeddakwel, daγen, d yiwet si tuγac n Ferḥat Imaziγen Imula. Slet-as da.

neγ da

1. Asefru akken t-icna At Amran Muhd U Yidir:
----------------------

Γur-i yiwen umeddakwel, (*)
Am netta ur ufiγ ara.

Deg berdan m’ara nleḥḥu,
Γer tama-w i d-iteddu,
ur yettwexxir ara.

Deg iḍ ma neṭṭes beṛṛa,
Nettγummu s yiwen ubeṛnus

Ma-γ-d-walin yemdanen,
Qqaren-as wihid d atmaten,
Nekk yid-es akkaki i d-nekker.

Seg wasmi meẓẓiyit,
Nettrar s leḥdaqa
Yiwen ur yettxaq ara,
ulawen-nneγ zeddigit.

Yiwen wass yekker umennuγ,
Nuzzel d imezwura.
Ansi ay d-kkan yeεdawen,
Nemmuger-iten am yizmawen
ur nettwexxir ara.

Truḥ-d teṛsast d affug,
ur zṛiγ γur-i neγ γur-s,
Tḥuza-t deg yedmaren,
Walaγ-t yeγli f yedγaγen,
Tebḍa tasa-w fell-as.
Yeẓẓel-d afus-is γur-i
Mi la t-ttmuqquIeγ
Qim agma ma d nek ḥareγ
Ass-a ff tmurt ak ǧǧeγ
ttaṛ ik a t-id-arreγ.


2. Asefru akken t-icna warisem:
----------------------

Γur-i yiwen umeddakwel,
Am netta ur ufiγ ara.

Asmi nella meẓẓiyit,
Netturar s leḥdaqa
ur nettemxaq ara.

Mi neffeγ εla berra,
Neddal s yiwen ubeṛnus,

Mi γ-d-walan yemdanen,
Inin-as : wihid d atmaten
Am iḍudan ufus.

Mi d-aγ-d-yekker imerẓi,
D nekni i d imezwura,
Ansi γ-d-kkan yeεdawen,
Nqubel-iten am yizmawen
ur nettwexxir ara.

truḥ-d teṛsast s waffug
ur ẓriγ γur-es neγ γur-i,
Tḥuza-t deg yedmaren,
Tγeḍl-it γef yedγaγen,
Tejreḥ tasa-w fell-as
Isers-d afus-is fell-i
Mi la t-ttmuquleγ.
Qim agma ma d nek ruḥeγ,
D ttaṛ-ik a t-id-rreγ,
Tamurt a tt-id- jebreγ.

(*)
Ittwaksed si CHANTS NATIONALISTES ALGERIENS D’EXPRESSION KABYLE 1945 - 1954
Etude (ethno-historique et musicale) par M. BENBRAHIM et N. MECHERI-SAADA


-------------
amddakwel, iberdan, tama, iḍ, berra, abeṛnus, imdanen
atmaten, leḥdaqa, ulawen, ass, amennuγ, imezwura
iεdawen, izmawen, taṛsast, affug, idmaren, idγaγen
tasa, afus, tamurt ttaṛ

2009-06-23

Tawla g ilef

Amar: Atan tkecmed Marruk
Malfuti: D'apres radio, la fièvre porcine agi att qeṭṭi di luluf gemdanen

Ḥemmuc yufa-d awal iḥma. Ur ifhim d acu tt ṣixṭa agi. D lasker? D ajṛaḍ?
Inteq ar Malfuti isteqsa-t: D acu tt la fevpucin agi?
Malfuti ixemmem tadqiqt, isṭerḍiq deg ḍuḍan is:
Ayennat, eeh, ayennat, ih: Abeḥri g ilef!
Amar:Tawla g ilef al γiḍa!
Ḥemmuc irra y as: Aniγ ṣerγen Tala g ilef?
Malfuti: Ala aweddi. Tawla mačči tala. Tawla g ilef, la fièvre porcine. Ttawla nnan tenulfa-d di Meksiku. Qaṛṛen tneṭṭeḍ seg wemdan ar wayeḍ s shala. Am tmes ma tekcem degw ẓemẓum.

Dγa segw wassen aka kan attesleḍ di taddart:
-Tawla g ilef ak teddem.
-Am d yefk Ṛebbi Tawla g ilef akem tekref.
-Aah arraw n Ali. Budeγ asen tawla g ilef aten ṭehweṣ

2009-04-03

Taqwṛayt w wuli



D azal. Iṭij iṣṣeḥseḥ.

Ufiγ-ed iman iw weḥdi di tlemmast w webrid.
Muqleγ zelmaḍ-i, muqleγ yeffus-i, texla ddunit.
Ikcem d gi ccek, ṭḥeyṛeγ.

Gwemmaḍi walaγ t ttedud teqwṛayt n wulli.
Ulli ttemdyeḥasent rrif rrif w webrid andaken tewwet cwiṭ n tili.
Mi dleḥqent lewh' iw, kreγ ḍefṛeγ tent, rrif rrif n webrid andaken tewwet tili, iṭij iṣṣeḥṣeh, dunit texla.

Muqleγ ar deffir walaγ iman iw di tlemmast n webrid. Dehceγ bezzaf kukraγ.

Taftist Umalu

Mlilet d Salma. Salma ttaĝalt si Teftist Umalu di Falesṭin. Ḥamed d mmi-s.

D ṭebbat aneffeγ ya Ḥamed, d ijenyuṛen aneffeγ ya Ḥamed
Ini a memmi ad fγeγ d amesjarnan, ini ad fγeγ d ṭbib, d ccix llakul...

Salma teṭṭef agames-is, tettmuqul ar mmis Ḥamed, teẓra-t meẓẓi. Di tmuγli-s imcubbak usirem d layas. Mmis d mmis abḥara ḥewṣen-t igeswaḥen nni yenγan argaz is. Nettat teẓra d nitni it yenγan.

D amesjaṛnan BBC ig steqsan Ḥamed: D acu itebγiḍ atefγeḍ ma timγuṛeḍ?
Ḥamed: Ad fγeγ d afidayi am mmi-s n Um Ibrahim.

Ḥamed d netta ig sawaḍen tibratin gar tirebba ifidaiyen. Di lameṛ is 8 isegswasen.

Yemma-s Salma teṭṭef agames-is u teqeṛṛa ar teddu yides al lakul azekka.
Ru a Taftist Umalu ma druγ.

2009-02-17

Qiqi

Mektaγed amdakwel iw Qiqi.

Simi d nekker d imectaḥ akken kan inedukul.
Neksa lwaḥid, neγṛa lwaḥid.
Ula tinna n lalman ceggan aγ lwaḥid.
Uγaleγd ssegs lwaḥid...

Mektaγed tabratt nni.
Iḍelli ṭfeγ-d tabratt si Pari. Sutreγ lantrit 'ancien combatant'
Nnan ulac iyi di la liste. Ufan Qiqi ma d nek ulaci.
Ufan Qiqi... lwaḥid.
Tsummiyi tegwnitt.

Mektaγed Garigliano.
Mektaγed asif Garigliano d waman is izegwaγen
Dinna igella ttbut iw nemmer ceffun waman.

Mektaγed iḥerqan d imudaγ n Ṭelyan,
Mektaγed adfel ttgwecrar yekkawen.

Mektaγed Qwider atunsi.
- Benterki Kouider - Present!
- Idir Oumalou - Present!
- Alain Jean - Present!
- Ali Pierre Mekideche - Present!
- Ousalem Rezki ...
- Ousalem Rezki ...
- Rezki Ousalem ...
Qiqi ur d yuγal ara.
Ineẓman kerfen iyi amek ara qableγ yemma-s

Mektaγed Qiqi Usalem.
Asmi nella d imecṭaḥ akken kan i nedukul.

A Qiqi,
abrid tuγeḍ ak issaweḍ m' ur teẓriḍ san'it ttedduḍ
M' ur teẓriḍ san'it ttedduḍ abrid ik ihwan aγit.

Qiqi: Dadda-k abrid is yejred, qbala ar Larba n At Yiraten.

A Qiqi,
Ar Larba n At Yiraten iberdan mačči yiwen
Win d ak ihwan aγit d asawen ak id iqablen.

Qiqi: Kkes aγwbel d ineẓman, dadda-k imensi-s ihegga, d aḥeddur tmellalin.

A Qiqi,
...
Ur ad kfiγ awal Qiqi ḥebbac it.
Gwraγ-ed lwaḥid, Ẓleγ tama uzeqqur iḍudan iw ttembiwilen.
Akkin tama-w, wayed wasekriw iẓẓel ula d netta am zeqqur, acamid idamen isummiten wedfel.

Tiyersi-w teqqur fudeγ ayemma.
Ṭṭerdqeγ d imettawen, ziγ d nek ur d nuγal ara.

Addan sin iseqgasen, yemmut Dda Yidir. Iṭfed tabratt si Pari. As defken lantrit.

Ikmes tabratt nni ger ifasen is, izem imi-s
yergagi wudem-is, iṭerḍeq d imeṭṭi. Dγa nwala amek is iḍleq i tebratt nni, teẓẓel ṣura-s, ttint wallen is. Dda Yidir ibbweḍ lafu Ṛebbi dagi di sbitaṛ n Buγni.

Nemmer ceffun waman ad iḥzen ula d netta wasif n Garigliano.

2009-02-08

Ismawen ibeddun s 'i'


Iqqim Taliluc d imdukwal is tqeṣiṛen. Tameddit, tagara llexṛif. Igenni yeṣfa, tiziri teḍwa idurar d swaḥel. Arrac urad uγalen a llakul.

Assa awzen, temmut Melxir tameṭṭut n dda Ḥsen. Ihi, ukwerγ awen awal, rrantt i temṣaraq.Tamṣaṛeqt tettawid tayeḍ. Ulac tin ur fran.

Tuγmas-is deg wabbuḍ-is d amger ay aγyul, takkwazt n At Abbas ileḥḥun am yiḍ am ass, taalleq si tmiṭ, yeṭṭilid wer di keččem, d amellal am izimer ites aman am zger... D acutt d acutt?

Yiwen wemγaṛ, yella yeẓẓel tama n sen, mi ḥeṣlen neγ ttun, ifraya sentt id.

-Taliluc: A dda Yebṛa, teṣneḍ kra temṣareqt?
-Dda Yebṛa (ibeddel ibeṛḍi, irefded aqeṛṛus izzid γuṛsen): Sneγ ayen din, aṭas arqent iyi. Afet i-y-id tagi. Mačči ttimṣaṛeqt, abḥaṛa ad awi yiswen tafat s wudem. Qerceγ kwen ma d afem ismawen ibeddun s 'i'.

-Amar: Ur fhimeγ? Ismawen ibeddun s wacu?
-Dda Yebrahim: Imeslayen s teqbaylit beddun s 'a'. Axxam, Aafir, abrid atg. Kra imeslayen, azal n tkemmuct, beddun s 'i', amedya: Ifker, inisi, isem...

- Iffis, id indeh Taliluc.
- Qasi: Inebgi.
- Ṭaher: Ibki.
- Wali: Iferṭeṭṭu.
- Dda Yebṛa: Neqqar aferṭeṭṭu a lγiḍa.
- Meẓyan: Iḥiqqel.
- Wali: Iqwi.
- Qasi: Ired.
- Taliluc: Iniγem.
- Qasi:Izimer.
- Meẓyan: Iddew.
- Taliluc: Ibki.
- Meẓyan: Ibki yadda, nennat id.
- Taliluc: Iccew.

Ifili, izi, iẓi, ibiw, iγi, imi, issi, irrig, iṭij, iffi, iγisi,
ifetṭṭiwej, ilef, izimer, izirdi, iccer, iγẓer, idis, ifer, igenni, iger, ikerri, inijjel, inyen, isγi, isli, ilili, ifili, ibellireĝ, issegni, imensi, iri, itri, imγi, ixef, imeεruf, igider, itbir, ijirmeḍ, iγil, iles, ilemẓi, iγid, iγes, imeṭṭi, izinzer, iẓḍi, iminig, izinzer, ijifeṛ, ilem, iqceṛ, iqqic, imenγi, ijjiq, iẓem, inig, iγimi...

Taliluc d imdukwal is rran-d s tnafa. Tafrara akken kan ad neqqer. Tarbat ilmeẓyen nniḍen bdan qqazen tinṭelt.

2009-01-29

Azekka d lexmis.

Azekka ttasewwiqt llayd tameẓyant.
Uẓameγ i tikelt tamezwarut, qefleγ sett snin.
Čiγ taḥbult ttmelalin nnig tgejdidt talemmast tama wesfaylu.
Weḥdi sufella wwexxam
Cfiγed amzun d iḍelli
Degw gemmaḍ uccen yezza
Akkin iwedrar leḥmuṛegga, igenni yeṣfa
Layd tamecṭuḥt, azekka ad dduγ ar ssuq s Iwaḍiyen.
I tikelt tamezwarut. Azekka.

2009-01-28

Ṣuḥaba imezwura

Čan imensi, taṛbut tekkes, rrantt i wawal.
Awal ittawi-d wayeḍ.

D anebdu. Sya γer da isbuḥruy-ed uzemeḥrir d aḥlawan. Tikwal igellud s arriḥa usaγur d ijeĝigen n jiḥbuḍ. Axxam aken ikfa s lebni. Urad yesbeγ.
At wexxam ḥemlen ad mlilen d asqamu ttawin d af ayen icweγben dunit.

Tikkelt-a awal af tneslemt. Ayγer is nixṣer ṛray i yemdanen n tura. Zik tineslemt tella ur telli. Am cwiṭ ubeḥri agi d ittṣuḍun. Ihi lḥasul Mexluf ifka-d udem n talwit d lefhama i ṣuḥaba n at zik. Inna wigi yettaban ddin assa ttceṭiben degs ur sinen timsal amek ggant...

Mi gekfa tekker yemma-s tenna y-as. Yemma-s ttamγart, ur teγṛi ur tekcem llakul am nettat am temγaṛin n tadart. Tenna y-as ak iniγ tidett: Tilufa n wassa d ṣuḥaba nat zik iγ tent id iĝan. Wammag lemmer ṣeḥḥan itilli n ṣeḥḥa u neṣleḥ ula d nekwni. Lemmer abrid nsen d ubdis itilli ula d abrid nneγ d ubdis. Lemmer ttebnan af tidett d talwit itili n henna assa. Ḍi ṛay iw xedmen lbaṭel anect n win xedmen at tura neγ akteṛ. Ttatut kan ay nettu.
Mexluf yewhem di yemma-s. Iẓṛa ur teskadeb ara.

2009-01-22

Mass Nezmer

Iḍeli, baba-s d amcum imi tagwlimt is ttaberkant
Iḍeli, baba-s ur ikččem aṛeḥba at tegwlimt tamellalt
Iḍeli settin isegwasen aya.

Iḍeli yuγal d alselway nsen merra. Meqqwer, meẓẓi, berrik, mellul.
Iḍeli qeccuc meccuc usan-d ad ḥedren i mmi-s ad iggal ar d ixdem lewqam
Iḍeli 20 si yanber 2009 di Marikan ufella.

Baba-s d aγrib si Kenya isem is Barack Obama amewqran
Netta sawaln as Barack Obama amezyan, Mister President.

Martin Luther King yurew.
Mass Nezmer, azul fell-ak

2009-01-12

Ttebciralxir neγ ul azedgan



Tizi wrezzu, yennayer 2009. Lqahwa n ammi Muḥ teččur. Ikker uhetwir akter n wussan niḍen. Ali ites di latay ismeḥsis. Di berra d asemmiḍ.

Ali ittḥessis mi gesla kra izzi s anda ken di kka lḥes.
Isla: aṛcem, izzi.
Isla: γwezzan asen, izzi.
Isla: d kem a yimlen amek laben diminu? Izzi iwala sin bedden msuṭafen si tekṛabaḍin. Iban msekukran. Sin aten barrun. Msefran qqimen.
Isla: Miiissa, izzi.

Yuẓa γer ṭabla nni dgi ttmeslayen aff talfut-a n Gaza
-Awah, Hamas mer qedḥen ur qeṛben ar teγwraṣt iṛeẓẓiẓen.
-Nniγ ak γwezzan asen.
-Tagi ttamuḥqranit. Xedmen degsen i texdem degsen lalman.
-Keč ur tessineḍ ara ibaxixen xedmen at ičumar.
-Teẓrid nek tedduγ af tidett. Beddeγ d win ur nezmir, d araab neγ d uday.

Ali ur inna awal, ikker iṛuḥ ad ixelles.
Aqehwaĝi: latay ik tettwaxelleṣ agma.
Ali: amek?
Aqehwaĝi: d leflani, ur tessineγ a winnat. Iffeγ llina.
Ali: tanemmirt i keč u netta.
Ali yeffeγ yuki degw ul tersed talwit. Am aken leflani nni ineqqa yul is.

Ikcem a lqahwa nniḍen, iruḥ s aqehwaĝi, isnat as yiwen umexluq ur tissin
Ali: ttxilek ṭfen lexlaṣ n umerbuḥ inna.

Ali yeffeγ. Innefsus id wul is.
Ziγ akka iṭṭumun ulawen.

2008-11-13

Leflantegga

Nnan ttaṭbibt. Wiyaḍ nnan ttacixett llakul. Wid ttimlalen awqen ay inin. Ahat ur ttimlal yiwen.Wiyaḍ nnan ttagujilt.

Tusa-d ar taddart deg fuṛaṛen. Tuγ axxam nni ĝĝan d ilem At Wali asmi yunagen ar Pari. D mmi-tsen amecṭuḥ ig ṭfen lexlas. Yadda waggur, yiwen ur d icufa, yenza wexxam. Issawel-ed si Pari, yenna axxam yenza, tuγ it yiwet, ttabaranit, id inna. Isem is, ans' itt, yiwen ur yeḥṣa. At Wali laamer ad bedlen. Ul asmi guĝĝen ar Pari yiwen ur yaalim.

Ayen tekka di taddart ur tenṭiq ar yiwen, ur inṭiq yiwen γars. Kra nnan ttaggunt wiyaḍ nnan ttamehbult wiyaḍ bittaḥ γilen ttaarabt.

Nnan ma tekcem ar tḥanutt ad aγ kra, atesnat ar kra-nni, txelleṣ teffeγ. La salawm alikum, la bunswar la zul fell-awen.

Tettmerriḥ weḥdes di taddart. Tettbedda tettmuqul s idurar amecwar. Am tin itḥeyṛen. Tessikid arrac ma tturaren, tilawin ma d uγalent si laanṣer ugment-ed aman. Ala yiwet n tikkelt i terra acmumeḥ i yiwet n temγart.

Tikwal tessikid imγaṛen n taddart am tin ittnadin af abaḍ. Akka akka ad irfed afus yiwen att iqabel s lehna. Nettat att huz aqeṛṛu-s tessiked win d iqimen tama-s.

Nnan teslufu it zemrin. Teslufu iyedγaγen f ttγimin yemγaṛen.
Aṭas di taddart nnan walan-tt tettru tṣeffeḍ imeṭṭawen s tmacwaṛt ttawṛaγt.

Tikkelt ullin-d ijadarmiyen. Tesken asen lekwaγeḍ is, uγalen.

Tagara n Γuct tṛuḥ si taddart. Seg imiren yiwen ur ttiwala.

Sya γer da albaḍ di taddart ad ibdu taqṣiṭ akka: "Tecfam af leflantegga..."

Tiddett ala Bubuc itt yeẓṛan. Kra n wussan segmi d-ussa ar taddart, leflantegga terza ṣbeḥ zik a lamiri, testeqsa Bubuc n Amer af Mebarki Bussad.

leflantegga tettmeslay taarabt ttṛumit, tusa-d si Casablanca di Marok, tettnadi af baba-s d lwacul is. Zwina, isem leflantegga, telmed akken baba-s dda Bussad immut azal n acra isegwasen tura. Ur d iĝĝa tamurt, ur d iĝĝa axxam neγ arrac. Immut d awḥid.

Bubuc teẓṛa iĝĝa-d taqcict. Zwina tesgal Bubuc ur tenna tidett i yiwen.

Gulleγ i Dehbia n Amer ur mliγ udrig n Bussad m Muḥ i yiwen...

A Dehbi, ttxilem surfiyi. kseγ lγwem af tasilt. Am akken tenniḍ: Udrig carken sin mačči d udrig!

Tecfam af leflantegga...

-------------
taṭbibt, tacixett, tagujilt, taddart, fuṛaṛ, axxam, tabaranit, taaggunt
tamehbult, taarabt, taḥanutt, laanṣer, acmumeḥ, tamγart, aqeṛṛu
tama, tizemrin, idγaγen, imeṭṭawen, tamacwaṛt, tagara, γuct, tiddett, taṛumit, taqcict, udrig
-------------

2008-11-01

Teγliḍ kker!

Tebberttxeḍ ur tebniḍ fell-as. Tedreḍ war ineẓman war aḥebber.
Id ifka wass teččat tmeddit. Ḥbaaak teγliḍ. Amzun ttaylewt ur
tebniḍ fell-as. Berttex! Meqqer teγliḍ tinnegnit attezreḍ ans' idekka tiyta. Taylewt ur tella ttilemt, ala kem id yerran s lexbar. Ḥbak. Texxarwaḍ, temlelliḍ ur tfaqeḍ amek akken temberṭaḥeḍ af tegwnitt. Ḥbaak af tzagurt im.

Qeṭṭa imeṭṭi.

Ur ttlumu yiwen.
Ur ttlumu ṛṛay im.
Ur ttlumu iman im.
Ur ttlumu medden.

Igeḍran yeḍra.
Teγliḍ kker. Yak meẓẓiyeḍ.

2008-10-31

Teḍra-d ass n lexmis lewhi n ṭhur

Aggur ṛṛemḍan, lewhi n ṭḥur...
Mi d ikker seg wqeggel immekta-d a d ilhu simmal urad iddin: Ad ineqqi tamegwḥelt is. Iḍelli is tti-d arra dula. Acḥal tura ur tt-iṭṭif ger ifassen is. Iqqim af teẓrut iseffeḍ degs s ubeḥnuq amellal. Iban innečṛaḥ wul is. Akka akka att irfed ar tayett ad ittmuqqul di t ṭiṭuct nni lewhi . Dγa ixegla-s d Ṛebbi amzun d iddew at id ittmuqul-en si zdeffir ifurkiwen n tenqweltt. Iqqen allen is illi tent dγa isla isuγan.

Ziγ d mmis Ali. Acu it yuγen? iwumi isuγan icban wigi? Melmi d yusa-d si Tubirett?

Aggur ṛṛemḍan, lewhi n ṭḥur...
Isγim-as ddaw tenqwelt isissin tamtunt di zzit. lazza-s a tametunt gemma-s! Mazal itt ttaḥmayant, tettak-ed rriḥa isexcawaten si laẓ. Akken kan d yusa si Tubirett, yayya, udem is d awṛṛaγ, fγent idamen. Ali tesexṣar it arekba n lkaṛ. Tikwal bettaḥ ittara-d. D yemma-s is yenna-n ak deggeγ d amtunt. Inna y-as di snat swaya ad idden. Yemma-s tenna y-as tuqna ṭiṭ ad sisseγ tamtunt. Keč aqla-k am laxeṛt. Akw tanuda-k tetten ṛemḍan. Mi dewjed temtunt iqeccatt ar tmazirt, isγim-as ddaw tenqweltt.

Isisin di zzit ittmuqul iqeṛqac n tbuyeḥbult. Ifurkiwen knan si taẓayt, tineqwlin urwent s zzayed. Atteqwu tazert.

Dγa ger wafriwen iwala amzun snat txutam neṭḍent ta-γer-ta ismaqal degsent. Iqqen allen is illi tent iγil itulles. Iṣuẓa udem is dγa ḥarkent txutam nni. Tura ttbanent am taṭṭucin n tmegwḥelt. Deffir n tmegwḥelt tura ifeṛṛez baba-s. D Yidir n Ali s timmad is. Alwexda! iserreḥ isuγan yuγal d awraγ. Ibra i temtunt nni, ikker irfed ifassen is: Aba semḥiyi, ttxil-ek aḥebbu ... Ahdeγ k ur uγaleγ ad aṛzeγ Ṛemḍan. Semḥiyi a ba...

Iqerbed baba-s ixsef si teḍsa. Ass n lexmis, aggur ṛṛemḍan, lewhi n ṭḥur.

-------------
abeḥnuq, afurek, afus, aggur, aqeggel, aqeṛquc, asuγu, iddew, ifer, lewhi, tabuyeḥbult, tamegwḥelt, tamtuntt, tanqweltt, tanuda, taxatemt, tayett, tazert, taẓrut, Tubirett
-------------

2008-09-27

T a m e ḥ n u n e f t

Teẓriḍ a Lwennas Lzzayer teṭṭef abrid d akwessar. A yemma aazizen a yemma. Sbezgen tameḥnuneft tettuccuḍ. Lzzayer tbed rrif is tettmuqul am tmeslubt. Tucceḍ neγ behren tt wur yalim. Bien sûr tegla yis nneγ. Mi tetteddu ar tmeḥnuneft ur neclig ur d aγ icqa. Nγil d aqeṣṣer. At lefhama wa yenfa, wa yessusem, kra rran assen tikwmamin, wiyyaḍ qeṭṭan degsen. Izenqan ččuṛen d ungifen. Partout d nitni. Ḥemmu yeččat weslem. Oui oui yeččat weslem ger Annaba d tigzirt n Lampedusa. At deṣṣeḍ? Pourtant ttidett. Dawessu ttajḍitt.

Ḥemmu aken d ibbwi l bak yanskri ar tesdawit n Tizi u yanskri ar Tati (Commendant Cousteau). Tati d netta id ittḍebiren tiflukin.
Bref nniγ ak Lzzayer tucceg. Tazwara neckenṭeḍ γer ciṭ ufurek. Lzzayer ẓẓayet afurek iḥḍem... Nejja-lu-leq leḥsab ufud ufurek nni. Une seconde, deux pas plus. Mačči ttargit aweddi. C'etait previsible sani it ttedu lZzayer. Llan wid isteqsayen sani it ttedu tmurt n leqbayel. La reponse tta: ou va l'Algerie. Ti vois c'est plus une question. Ma k iṭṭef ciṭ ufurek iḥedmen tejaluluqeḍ, iḍaṛen ḥebken γef tmeḥnuneft ibezgen imiren isteqsiyen ttuγalen d les reponses. Semḥiyi a Lwennas ad gezmeγ awal dagi. Tessawel i yi-d yemma.

2008-05-10

Γas ur aγed tett wali ḍ

Nek d amsebrid n At-Yanni ula iyi-d tiniḍ
Yeγli-d felli igenni mi nesla teγliḍ
Adar yerrez si tikli tawla s usemmiḍ
Nejba-n γurek d tirni γas ur-γ-d tettwaliḍ

Sγur Mexluf
Tanemmirt a Mexlu!

2008-05-09

Baba d Yemma


I ẓiḍ it wussan nni!

Mi yi rra baba čalla nebhaγ-t ad yazel. Ittazal d aqlaqal, taqarruct iw treffed tesrus. Terḍiqeγ ttaḍsa, abeḥri isluf iwudem iw. Mi geḥbes baba, nebceγ-t qaṛeγ as: "azzel azzel". Dγa ad inaqel daqlaqal...

Am assa cfiγ tturareγ γef umegruc d yessetma. Mmm... Rriḥa umegruc ma ken kan ad ikcem si lmansṛa! Rriḥa n temtunt di ttwaksen si bufṛeḥ. Rriha umezzir, rriḥa n felgu. Cetwa adfel issaγ. Degw daynin lmal ttaran ifeẓ, times di lkanun tehbel mi temmeγ degw megruc.
Timiqa ugeffur γef usfaylu, tumlilt yumsen tamullin, anessis degw aḥnac, abbu isqeṛṛiḥen allen γelqent, ikufan ilmawen.

Deffir ṭaq ferruγ iniγman yerkan, deffir ṭaq senqadeγ imessebriden, deffir taq ttraĝuγ ma yaddi Ssayd n Ali s' icifaḍ llexsen s agwecrir takwemt uḥeccad af tuyat is... defir ṭaq.

Yemma...

Cfiγ as d i yemma tessenduy taxwcat, tleqqeḍ azemmur
tḥerri aγrum, teqqaraγ ti mucuha, teṭṭnaγ d ljiran felli...

Cfiγ ttemqazaγ d yessetma anwa ayeṭṣen tama-s

Yemma d baba cfiγ asen-d d imγaren.

Assa arriγ leḥsab ufiγ γelḍeγ. D ilmeẓyen illan d nek ig mecṭuḥen.
D arrac illan d nek igmeẓẓiyen. Imiren γileγ zemren ikullec, snen kullec fehmen kullec. Ziγ ttikellax. Assa mi tni d mmektaγ tegzem tasa-w.

Tura d nuba-w d amγar.

2008-04-25

Zman Iselman

Tuhami isqummec tama La Grande Poste. Nnan iqqim iṭṭeṛṛig iṭṭeṛṛig iṭṭeṛṛig... armi tγumen yiẓẓan. Imi ur issaa nekwa ḍegren-t a llebḥer ccant iselman. Ur ṣeγṛan lfattiḥa.

Iẓekwan kfan, nqulan. Aḥmimi di tmurt kfan iẓekwan. Ccah deg neγ.

Di Tevvest fγen issalen Tuhami yuli s adrar. Yemma-s ččan-tt ineẓman teṭḥeyyer. Mmis lamer yuẓam lamer iẓẓul. Awal aneggaru tesla fella-s dwa:
Attewteγ ar Fransa, aggur sin am-ed ceggaγ taqendurt d ciṭ isurdiyen.

Iffeγ seg wexxam seg wassen tezza tasa-s. Ah ig ḍṛan tt yemmatin.

(Taqṣit-a ṭeḍra di zman n Buteflika amezwaru. Di zman-a, iselman ḥlan, rebḥen alfen.)


--------
Tevvest = Tebessa

2008-04-19

Yebrir Yebrir


1980-2008 assa di laamer iw 28!
Ass icban assa iluleγ i tikelt tis snat.
Ass nni llint wallen iw.

Tulla-s nneγ, arrac nneγ axxam nneγ!


Anida ma tellam(t) s Yebrir Ucbiḥ, s Yebrir immalen tezdeg d webrid ubdis!

Abrid iṣṣawaḍ-en.

Mennaγ awen teγwzi laamer, talwit d lehna

Mazal lxir ar zdat

2008-04-12

Ṛebbi yiwen ulac w-iγ yifen

Ak mleγ udrig ur teqqar iyiwen: Ṛebbi yiwen ulac w-iγ yifen.
Ala. Ak mleγ udrig init imedden: Ṛebbi yiwen ulac w-iγ yifen.

Iqqim af tgertilt ilab alqafen. Weḥdes. Ur idderwec ur islib.
Medden cweγlen wa yelhad d warra-w is., wa čant ineẓman. Ulac wi d istufan iwalqafen. Zman uqeggel yadda. Ddu neγ atteglu yissek ddunit.

Timetti tetti tinegnit. Wa ur ittḥudu wa. Yal wa iman is.
Ulac xal-ek ulac gma-k.

Zik ttasen-d d aṭṭaren nettmuddu yasen zzit awren. Af lixaṭer a Ṛebbi d wayen γicerken.

Assa ttasen-d s ttafttarin aγ mlen Ṛebbi. Ur d necfa melmi yerwel. Ur neḥsa anida yeffer. Ziγ neγfel. Wigi γṛan tirqaqin, nitni d Ṛebbi iddukulen.

Si zik nezdeγ ixfawen idurar ttγaltin. Rebbi d lĝar nneγ.
Yesnaγ nesnit.

Nebhend at igenwan γuṛes: Ḍebber an ḥebber. Ḍebber an ḥebber.
Ibra iwalqafen. Immuqel deffir, yeffus, zelmaḍ. Immuqel si genni cwiṭ izzi laqel is: Ḍebber an ḥebber. Ḍebber an ḥebber...

Slet iyi-d ihi. Yusad yiwen iḍelli ina-k ḥbes alqafen. Ina-k Ṛebbi yiwen ulac wiγ yifen. Melt iyi ma ttidett? Urad d-ikfa awal tnuqel yis tgertilt, ickenṭeḍ yugad ad iγli. Tefferfer yis. Ikkad timura ikkad leĝnas. Kra hennan kra cebwlen.

Ikka-d udayen nnan as: Tidett yiwet: Ṛebbi yiwen ulac w-iγ yifen.
Ikka-d iṛumyen nnan as: Tidett yiwet: Ṛebbi yiwen ulac w-iγ yifen.
Ikka-d aaraben nnan : Tidett yiwet: Ṛebbi yiwen ulac w-iγ yifen.

Ikka-d ihendiyen, ikka-d ibahaten. ikka-d...

At Ṛebbi: Ḍebber an ḥebber.
Amehbul nni: Ttxil n wen ala wliyya ar tiyi ar tmurt iw.
Agemmaḍ ihin. Nnig tγaltin nnig idurar.

2008-03-21

Ikkat ugeffur γef At Dwala

Ikkat ugeffur deg At Dwala, yemmut Rachid Alliche.
Teḥzen Tgemmunt Azzuz, tru Tizi Hibel.
Tawrirt Musa teṭṭef anyir -s.

Rachid tneṣṛeḍ si tmeddurt am akken tt-tqubleḍ. S laaqel ttissas.
Rachid inassen dihin ur nugwad ara.

Inas i Furulu, inas i Lwennas, inas i Taoues d Jean, inas i Mohya, inas i Lmulud nat Maamar, inasen merra ur tettu yiwen, inassen ur nugwad ara.

Inasen asalu yeṛṛez, asfel yuγ, abrid naqel it.

2008-03-14

Teqqur tawwit

Meγṛes teqqur tawwit. Tifexsa cemtent tiregwa. Tibḥirin fudent. Imdanen uysen.
Aman d iman!

2008-02-25

Dehbiya ḥemleγ kem

Taddart Nni. Am tudrin merra n tmurt n leqbayed zin as d idurar d isaffen. Am tudrin merra n tmurt leqbayel izelgitt lebni. Axxam a ittakwer di teγwzi amur a Rebbi, axxam ihin ittakwer di tehri ayla n lĝama. Cbaḥa idurar γummentt leḥyuḍ ubiṭun.

Di taddart Nni ungifen čuṛen izenqan, uḥdiqen ṭaxṛen.

Taddart Nni iṭfitt RND. RND issa idrimen, ikkat iγil. Lmir n RND Meḥyut ittwassen di taddart: D aḥeqqaṛ ikkat iγil. Lejyub is čuren-d d idrimen simi d yesekcem RND ar taddart.

Leḥyuḍ n lĝama uγalen d ajernan n taddart. Uran si ṭarf ar ṭarf. Tira ttizuranin ttbanent mbεid: "A bas le rcd", "Mort aux traitres!", "Vive le PPA, Vive Messali", "FFS matchi dh la tchitchi", "A bas les romains", "Le peuple avec le FLN!", "Arrouch pour 2 jours" atg...

Qerbeγ ar lḥiḍ n lĝama. Zelgeγ tamggaṛt iw, sqeṛbeγ allen iw iffafa uferṭeṭṭu. Di yiwet n teγmert su stillu azeggwaγ uban wi reqmen ajeĝĝig. Tama ujeĝĝig, tehri n tardast, seg wadda d asawen yura:
"Dhehvia hemleghkem. Slimane H".

Di taddart Nni uḥdiqen ṭaxṛen, isaffen quṛen.

2008-02-13

Ziγ...

Iḍelli mi yulliγ sa furgut γi ttawin ar tesdawit, muqleγ si ṭaq, as tiniḍ walaγ Meẓyan. Ad iteddu, ijbed degw gaṛṛu, iḍegger it, iṛekkeḍ it. Tisebbaḍen is ttiberkanin ttemcalant. Netta Meẓyan ulac it.

Nnan iṭewel itt ar Malta degw yiwet n teflukt si Tegzirt. Ur neẓra iyeḍran yides. Ikker umutur ndekwaleγ. Ziγ d lexyal n Meẓyan kan ig ṛekḍen di lbunta. D iman n Meẓyan iyi d ixeggel Ṛebbi ṣebḥanu. D iman is...

Ziγ d ṛuḥ is kan iyi d ixeggelen. Am fṛux d iffafan si tzegwart.
Bussad iqqimen deffir i ur iwala ur iḥus ur tṣaḍ dacu. Iman n Meẓyan ibaned kan i nek. Lemmer ulac iyi ulac it. Ziγ ulac ṛuḥ, ulac iman. Ig llan d nekkini.

Meẓyan iqqar-en "Ruḥ tmut εla ṛuḥ-ek" (ṛuḥ attemteḍ af yiman ik) ikker as i lebḥer iγil ttamduct. Meẓyan iqqar-en "Nekwni nettḥebbir, Rebbi yettebir", tikkelt-a iḍebber ur iḥebber.

Ṣefḍeγ di zĝaĝ n ṭaq. Immundel si nefs iw. D iman is kan. Nek lliγ netta ulac it. Ikker umutur ufurgut. Meẓyan ulac it...

--------------------
Tasdawit: Université

2008-02-01

Wur nessin takonkanit yagwi ad immet.

Taille-crayon yufa-d iman is deg wexxam nni qbel ak nehren ar lĝennet... neγ ar tmes.

D aγamac. Sya ar da islufu-y-as cit uzemmeḥrir d aḥlawan, d asemmaḍ citaḥ, iban ittṣuḍu-d si tebburt n lĝennet. Wammag d aγamac.

Icweγb it yiwen wwugur, irḥa. Amek as ni ssefhem netta taarabt ur issin. Iḍelli kan qbel ad immet yaggen as Mestafa: Rebbi iqebbel yiwet n tutlayt. Ala taarabt ig leḥḥun di tgelda a Ṛebbi...

Fkan as d latay. Dina ulac lqahwa. Ikker ad ig čaqlala immekta-d dagi ulac čaqlala, ulac aprotisti. Cwi kan illa isemḥas i tigad nni Muḥend U Yeḥya: Di lĝennet ur ttqaqaḥen ara.

Latay nni ttaṣemmaṭ. Inteq ar yiwen, d ahendi, ibed ttama-s inna-y-as: ata dagi xemmen af kulec, ula d latay ttasemmat. Yerra y-as-d uhendi nni steqbaylit. Iwhem. Inna y as: Tesneḍ taqbaylit? Winna inna y as sneγ kan takonkanit. Takonkanit agi am teqbaylit. Taille-crayon ifṛeḥ. Ziγ ttakonkanit ittmeslayen at Ṛebbi. U yarna sneγ tt!

Immekta-d ihuẓẓiyen nni n lzzayer, crurdent ed tmiqqa imeṭṭi seg wallen is... yuki-d. Ttargit kan. Isfeḍ imeṭṭi seg wallen is, yuγal ar tguni amar ad...

---------------
Takonkanit [Konkani]: yiwet si tmeslayin (tutlayin) ihendiyen.

2008-01-25

Lxir nneγ d akerruc win tičan ad aγ iγuc

Illa yiwen di taddart qaren as Ibelireĝ Amellal. Medden ttargun i yebγa Ṛebbi netta ittargu ig menna. Yenna Pari yurga pari, yenna tagllidt Catherine tis II yurga Cathrine tis snat. Mači dγa yetba-t Rasputin qṛib ur t-inγi. It id issuksen d dadda-s Muḥuc, iqqes it usemmiḍ yejbed ttaduli.

Isla yis Cadli asmi akken yella d barzidan. Ceggan-d γur es.
D acu tebγa tebṣelt yarkan...

-Cadli: bγiγ ad arguγ...
-Ibelireĝ Amellal: D lwezγi. D lwe-zγi. Im-po-ssible. Akineγ Rasputin a mmi. Nitni mači am nekwni. Ipi ijadarmiyen a yirren al ḥebs ad γlint tmedlin felli.

-Cadli: Bγiγ ad arguγ... tedduγ di Palestin, ttakeγ afud i warrac n ltifaḍa.
-Ibelireĝ Amellal: Ah, Palestin dayen isehlen.
(Ibelireĝ Amellal iman is: awar d uγaleḍ)

Cadli yeṭṭes yufa-d iman is di Palestin.
Targit teffeγ mxalfa. Yufa-d iman is ger wudayen. Yurga amek d ikker d amectuḥ, ccib mi guγal d ilemẓi. D Cadli nni swa swa. Ig mxallafen yiwet. Di ddunit nni zik ikreh udayen iqqar ulac wiγ yifen, ulac wiγ izemren nekwni s yenselmen, tura ikreh araaben, ikreh inselmen win as ten ifken at nissebw d lmecwi. Iqqar ulac wiγ yifen neknwni s wudayen, ineq degw arrac d ilmeẓyen.

Iduqes ed iḥmed Rebbi. Ijbed taduli.

Ibelireĝ rran-t alḥebs di 80 nni.
Lxir nneγ d akerruc win tičan ad aγ iγuc.
Lxir nneγ d akerruc win tičan ad aγ iγuc...

Anidat wemcic?

Yebrahim.
Tufa-t in iqummec, iγil iḥeṛṛ it ar teγmert.
-Muuuucbec bec bec bec bec...
-Sexsi tacemmat nni mulac ad irwel. Sexsi tt im nniγ.

Ittnadi amcic aberkan, di texxamt taberkant amcic din ur yelli.
Yebrahim.

2008-01-18

Temmut Faḍma n Salem

Sawleγ ar tmurt. Nnan temmut Faḍma n Salem.
-Anta Faḍma n Salem?
-Weltma-s n Blayd u Salem.
-Blayd u Salem? Anwa Blayd u Salem?
-Aah ula d keččini tettuḍ Blayd u Salem? Gma-s n Amar, Amar u Salem, atan yezdeγ Tiγilt uzaylal anda ken tlabeḍ ddibul. Mmi-s ttizya-k, Salem. Tecfiḍ fell-as? Salem. Tettuḍ ula d Salem? Ziγ tuγeḍ tent deg wqarru. Salem, akken iteγṛam di llakul. Netta yunag ar kanada, keč a lafrik n wadda...

Igzem tilifu.
-Allo? allu?

Iḍelli lliγ sendeγ af ciṭ n ṭebḍant. Senqadeγ tilibizyu. Nnan-d Nelson Mandella Iĝĝa leḥkwem. Meḥsub iĝĝat i win meẓẓiyen. D nnuba nsen. Dγa mmektaγ-d Faḍma n Salem. Twehha-d akka ger wallen iw, amzun d iḍelli. D nettat iyi cerḍen. En 71. Ttafremlit n taddart. Tura mmektaγ-d Blayd d Amar u Salem. Mmektaγ-d Salem. Azekka ad sawleγ ar taddart ad steqsiγ fell-as.

Temmut Faḍma n Salem attiṛḥem Rebbi.

---------------
71 meḥsub 1971

Lefqa tazla ussawen.

Ittazal Mḥend. Deffir-es ittazal Yidir, yiwet n ṭiṭ teckenṭeḍ deg zagur n Mḥend, tiṭ tayeḍ tquṛṛa ar deffir.
Ixef n tiγilt iḍul, ul yekkat, abrid yessawen. Mḥend abrid zdat-es, Yidir deffir-es.

Iten issefqan d afrux, yuffeg si laac m'isen isla ad teddun. Yefqa yuffeg. Mḥend d Yidir arran d assawen, ṭfiten tura keččini.

Mḥend itulles igrareb s iγẓer. Yidir deffir-es, ṭiṭ teckenṭeḍ deg zagur n Mḥend, igrareb ula d netta.

Tarsed tsusmi. Afrux yuγal ar laac is.

2008-01-12

Urfan

Muqleγ si ṭaq wallaγ sin att meslayen. Lewhi n ṭhur. Azemeḥrir ireffed isrus aculliḍ aberkan. Isin arsan ibernas. Yiwen γwezzif, wayeḍ wezzil, d akudar. Aγwezfan nni iban yedhec. Acḥal d abrid ikker ad iruḥ yuγaled. Akudar nni iban yerfa, iγallen is tikwal arsen af ammas, tikwal irfed iten s igenni, tikwal ittebbi di tamart is. Iban yerfa. Acḥal d abrid yeγli y as ubernus irfed it.

Aγwezfan nni ikker ad iruḥ. Awezlan nni yufa-d lḥal iγli-y-as ubernus. Ijmat id. Isfeḍ ijufaṛ is, dγa wallaγ-t inexzit alqaa. Iṛkeḍ it, iwwet agejdur. Iwwet s arkel aḍella illa yers ttamas. Mmarent ed segs tfelflin ttexwizt. Iban yerfa nezzeh, ulac degs tikellax. Uban d acakken inna. Igumasen is ẓeyṛen. Ikkat s lbunya tayeffust af tdikelt tazelmaṭ. Aγwezfan nni yuγal-ed s lemḥarfa. Walaγ-t inebbej s-uḍaḍ azelmaḍ af idmaren ukudar nni. Akudar nni idmed si lĝib tameẓyaṭ, xxerwaγ, uγaleγ d awṛṛaaaγ. Lweqt ittazzal. Sliγ i lewĝeh. Walaγ aγwezfan nni yeγli tinnegnit af culliḍ nni aberkan. Walaγ tezweγ tuγ idmaren is. Lweqt iḥbes. Uzlen-d medden, uzleγ ula d nekini.

2008-01-11

Blaki


1960. Naduc 4 iseggwasen di lamer is. Ussan-d iṛumyen ttnadin af jeddes. Slan γur-es snat tmeẓyanin, usan-d as tent ksen, uban wi t-issumel-en. Assa ufan-t-id deg wexxam. Mi kecmen s axxam, yiwen wasekriw iẓẓel afus is ar Naduc, degs ccakula. Naduc teffer deffir yemma-s tettmuqul-ed, tettecmumuḥ. Jeddes yiwi irumyen ar tṛemmant ddaw tawint anida yella yeffer timẓyanin. Inna yasen, usan-d imjuhad ddurt nni yaddan iwin tent. Am kwenwi, usan d ttarbat s leslaḥ, ur zmireγ atent freγ, fkiγ tent. Slan qbel nwen. Irumyen ṛuḥen.

Taamrant tessawel i Naduc. Taamrant d xalt-es. Tenna y as: yya as tesselfeḍ i Blaki. Naduc Blaki d lamer is. Adder as d Blaki attettu iman is. Taamrant teẓra ttikkelt taneggarut at zhu Naduc d Blak, mmaren-d immeṭṭawen deg wallen is. Axxam akw yeẓra. Naduc fren fell as. Nnan Blak ma yalin ar sqef n wexxam lebda ittqara af Naduc simi tebda tikli. Ma tqerreb s asfaylu neγ ar ṛṛef nwexxam yezwar, iḥḥer itt id ar deffir. Blak tugar it Naduc s useggwas d sin wagguren.

Ula d Blaki ur yezṛa assa d ass is anegaru. Arrant id semmus iberdan. Yal tikelt ad awḍen andaken at nγen ad uγalen, ur as nifka wul at nγen. Imjuhad gullen-d ta ttikelt tanegarut. Iqwjan seglafen tammeddit, nitni ur bγan wa yfaq-en ṣubben-d seg madaγ. Akka inegren iqwjan n taddart. Assa d nnuba n Blak...

--------------------
Assa d ixef useggwas.
Mektiγ-ed Blak d Naduc. Nek d Naduc iyi di rebban.
I Naduc, i Blak, i medden merra s yennayer ameggaz.
Black. Naduc tessawal as Blaki.

2008-01-10

Dacu icerken Setif d Los Angeles?


Tta-fa-ska.
Dacu tfaska? Tafaska usaru amaziγ!
Arebbi fked amečim aneč aneqim i tfaska anger alim :)

Tafaska n Setif
Tafaska n Los Angeles
Mazal lxir ar zdat.

Axxam awraγ


La Maison Jaune, Akham Awragh (Axxam awraγ) d asaru s tcawit d issufeγ Amor Hakkar.
Illa win iwala-n asaru ya aγ d imeslay cwit fellas?

Lmulud d Fatima yemmut mmit sen asekriw. Fatima teqlaleḥ. Lmulud iruḥ
ad yawi mmis. Aya, yell-is, texdem tazmart is akken ad ksen netta-t d baba-s leγben i yemma-s Fatima.

Nessaram asaru ya at id ḍefren wiyyaḍ. atteĝuĝeg tcawit. Akka ad mlilen idurar. Leqbayel akka ad ẓren amek čacen icawiyen, d wamek nemsawa d wakken nemxallaf. Lexbar at iddaren warrac.
Mazal lxir ar zdat.

Amor Hakkar tanemmirt.

2007-12-28

Vuk Karadzic


Vuk Stefanovic Karadzic (1787 -1864) d aserbi ig jerden abrid issufγen iserbiyen si tebrek ar tafat.
D netta is ifkan nnuba d wazal i tsarbit, tutlayt temḥeq teslabit. Anida tyiwi
uḍar is, akal ibalkiyen yedda yafes, ileqqweḍ deg sefra d cna nat zik. Isers ilugen n tjerrumt n tsarbit, isnulfa-d iskilen ijdiden, issufeγ-d amawal n tmeslayt n wegdud. Vuk ( Uccen aqabac, semman as imawlan is Vuk akken as texḍu tmettant imi mmuten akw wayetma-s t-idizwaren) isγer iman-is imi di llakul ilmed kan amek ttarun d wamek qqaren.

Idder yeqqar: "Piši kao što goviriš a čitaj kao što je napisano!"
Aru akken tettmelayeḍ, γṛitt akken tura!

2007-12-15

Li Lu Ci (Lee Lou Schi)

Dujenber 2007. Baĝarraḥ. Zzin ilmeẓyen iw jernan ur uminen ayen walan-t wallen. Li Rabeḥ ittixedmen. Li Lu Rabeḥ. Isṭerḍeq tibunbatin di Ḥidra a laĝayeb, Ḥidra lberj ur kečmen yizan, inγa imessebriden igla s uqarru-s. Wa k yinin attixdem tagi Li Lu. Li Lu d akamikaz? d lweγzi.

Li Lu Rabeḥ isem is neṣṣeḥ s ticcenwit Lee Lou Schi. Yusa-d s tmurt n Cinwa ar ldzayer am netta am aṭas i cinwaten ad sewṛen
cwiṭ isurdyen iquranen imir-en ad uγalen ar tmurt nsen ad sadin ussan ineggura d lwacul nsen, imir-en ad mten slaqel, lmut Ugellid igenwan.

Icinwaten di lawayed nsen, di lbeṛṛani ttbeddilen ismawen s nesawalen at tmurt. Amedya lemmer ar tmurt llegliz igruḥ ahat ifka iman-s isem n Steve. Di fransa Hugo, di lalman Hans atg... Imi d lzzayer is yuran di lbext is, Li Lu ixtaṛ Rabeḥ. Dγa di Baĝarraḥ sawalen as aammi Rabeḥ.

D acu ur fhimen ilmeẓyen di zzin iw jernan, d isem sefkan imesjarnanen i Li Lu Rabeḥ: Abou Trakteur ....(dagi an siwzel cwiṭ tira, isem γwezzif sya ar mekka) Al Bajarrahi.
Ur fhimen ma leγlaḍ yella deg isem neγ di tteswira. Tteswira agi d ammi Rabeḥ s timmad is. Isem-a ur illi, is n inna yiwen. Isem-a ttikellax i d inṭeq wayeḍ.

Dujenber 2004. Baĝarraḥ ikcem itt-id ucinwat amezwaru. Li Lu Ci iban innecraḥ wudem is, ides imedden merra, iqqar salawmalikum i yemessebriden. Imẓabyen d leqbayel iqqar asen azuu fellawee. Udmawen izzayriyen ttbanen rfan γas dessen. Li Lu Ci iγil fella-s irfan. Nitni udem nsen imeslit zman, imi lebda rfan, innekmac wudem nsen ilmend areffu nni.

Semmus n wagguren tura ig reṣsa Li Rabeḥ di Baĝarraḥ. Imezdaγ n Baĝarraḥ faqen akken iqwjan nsen negren yiwen yiwen. Laameṛ d yuγal yiwen. D acutt lmuṣiba agi? Nejman di ljama. Yiwen bu čamar inna yasen cukeγ d acinwat arat ni-tetten. Inteq-ed wayeḍ d bučamar ula d netta inna yas d irit ccek. Bu čamar amezwaru inna ccek af icinwaten mači d leḥram. Bu čamar wissin issufγed tazmamt n leqwran ittnadi anida d inna Rebbi ccek mači d leḥram af icinwaten. Netta taarabt n Quṛic ur issin inuda inuda iffeγ xayeb ur yufa.
Pisk ur yufa donc Rebbi ur dinna, ihi msefhamen ccek mači d leḥram am akken dinna bučamar amezwaru.

Din din wten acekkab ar t xibuqt n Li Lu Ci. Iwin-t alĝama. Ḥbsen-t semmus wussan d semmus yiḍan. Qnen-t ar lminbar ttṣellin fell-as yal ass: Keč d ineslem mačči d acinwat, keč d ineslem mačči d acinwat, keč d ineslem mačči d acinwat, keč d ineslem mačči d acinwat...

Mi yaddan semmus wussan sarḥen as. Bu čamar amezwaru inna yasen: Atteẓrem lqwedṛa Rebbi. Ma yenqes uqjun nniḍen atan d nek id ḍalem.

Addan semmus wussan nniḍen. Li Lu Ci illa ay teddu s axxam armi iwala yiwen uṭarus ay teddu iban yerfa ula d netta. Ikna Li Lu Ci immuqel it udem s udem inna yas: keč d ikerri mačči d aqjun, keč d ikerri mačči d aqjun, keč d ikerri mačči d aqjun ...

Dujenber 2007. Xinhua tama n Guangzhu di tmurt n Cinwa yemmut Li Lu Ci. Nnan wid iḥeḍren mi gwala tteswira-s degw jernan isuγ, teṭfit timmexneqt immut.

2007-12-12

Tissas Tiddas Tikerkas Tissas


Yebrir 1929. Aswir wis ? ukabar azduklan n Sebyet. Usan-d si yal tama n tmurt n Sebyet. Usan-d ikazaxen, itajiken, irusiyen, ilaṭicen. Lḥasul usan-d s mkul tamḍiqt.
usan-d ixeddamen, ifellaḥen, ṭebbat, ijenyuren, imeksawen. Imeḥbas ussan-d. Usan-d lbarani.

Usan-d iṛumyen, aaraben, ccinwa, ussan-d ula si marikan n wadda. Usant-ed tlawin.

Mi d ikcem umdakwel Stalin, lqum-a ibed ay kat afus. Immuqel iten Stalin yerĝa ad yers ufus ulac. Immeγ al ĝib is issufeγ-ed nwaḍer atent iṣffeḍ. Lḥes nni ufus yuγal yers immut. Tarsed yiwet n tsusmi tessergagay. Tizitt ma tefferfer si tayett ar tayeḍ as tesleḍ.

Uban anwa kken, degw dur amezwaru, id yaḍsen. Stalin isers nwader is, irfed lkas n waman iswa taqudirt neγ snat dγa inbeh ar lqum is: Anwa kka id yaḍsen ay imdukal? Awal immut, tasusmi tbec aserwal is. Stalin iwehha ar umdakwel Beria inna yas: a yamdakwel ẓer ttxil-ek anwa kka id yaḍsen.

Beria, netta d amectuḥ di lqed, yuzzel ed am laftrak. Immuqel s ayeffus, γer zelmeḍ. Immuqel ar deffir, immuqel ar zdat dγa allen is ars-ent af dur nni amezwaru anda ken yeqqim win akken id yaḍsen. Beria iqqen allen is inebbeh: Imdukal udur amezwaru beddet. Bedden. Ay imdukwal, wi d yaḍsen? Am llina kit, immut wawal. Amdakwel Beria irfed iγil is. Din kan kecmen-d meyya urbaṭac ifeḥliten, llebsa taberkant, timkweḥlin af tayett. Nehren imγiden wudur amezwaru am lmal. Adur wi sin kret ig nbeh umdakwel Beria. wis qṛad, wis... Dγa Ikred yiwen am urabuz, iḥsa leslak ulac, inteq, taγwect is texneq: Amdakwel Stalin, d nek id yaḍsen.

Stalin irfed lkas nni n waman, iwehhat ar wemcum nni di neṭqen inna yas: attan di ṣeḥḥa-k. Iswa taqudirt neγ snat, iddem-ed si lĝib is tawerqett, ibda taneqqist am akken ur tṣad igeḍran.

Win akken d issuksen azal ameqwran gergazen ttlawin, irra iwetman ar daxel, iqqim imeẓẓaγ is ṭubnen.


aswir: congrès
taneqqist: discours

2007-12-11

Aqqa tjilbant


Mekyusa aken deffeγ segw xeddim (ttajenyurt n waman) terra ar llakul anida ttyerĝa wergaz is, duktur Amar. Ur illa d tbib ur tsaḍ dacu. Asmi yella d amectuḥ baba-s yenna at ḍefreγ s leqraya alama yeffeγ d duktur.


Segw ass nni at tadart ṭfen as aselqweb-a n duktur. Isem-a ibeddel si teswat ar tayeḍ. Tikwal duk, tikwal duktur hu, du, ṭbib atg... Tagara ya, Ulac wi si ssawalen su selqeb-a imi Amar tura meqqwar. Amar d ccix n taarabt. Illa d ccix n taarabt, wamma tagara ya isγar taqbaylit.

Aken kren ad kecmen ar tdicibutt nsen ad alin ar taddart, uban wi d isfafan yiwet tyazit seqw balkut nnig sen. Tayaziṭ tefferfer d usrid af qaru n duktur Amar. Argaz iffeγ it laaqel, isuγ a yemma, ayemma ad blaγ, a yemma mmuteγ, wa γi ḥud-en, ayemmaaaa. Mekyusa temmuqel it tedhec. Twala amek tidi tecffit, tettmir id seqw nyir is am geffur, yuγal d awraγ fγen-t idamen. Teṭṭef it deg fassen thuz it. D acu yeḍran al bext ik. Twala allen is a tezzint, tessawel: aman ttxil nwen, aman, aman al mumnin. Iffeγ ed yiwen si lqahwa ifka ya-s taqṛatt n waman Lalla Xedija. Truc it, yuki-d, isuγ anida-tt. Tenna y as anta? anta? Tayaziṭ nni, arwel mulac aγ tečč...

Azekka nni tiwi-t ar teknilitt n duktur Caban. Duktur Caban d apsikyatr ittwassen ula di tmurt Lalman. Duktur Caban inna y as i Mekyusa anfa-s tura wagi d cγwel iw. Yadda waggur neγ sin, Amar akken d inna duktur Caban, yeḥla. Testeqsa-t Mekyusa, ayγer yettagwad tiyuzaḍ? Inna y as, argaz im iḥseb iman is d aqqa n tjilbant. D aya it yarran ittagwad, tiyuzaḍ, iyuzaḍ, ifrax akw. Tenna y as ula d ifrax? anger nneγ, anida neddu ihi? Inna ya argaz im dayen iḥla. Yalem d akken d amdan ay gella.

Yiwen was teddun abrid nsen armi walan yiwet n tyaẓit. Duktur Amar ibda ay neffes, ittakwer tikli ar deffir. Teḥḥelbab it Mekyusa, tenna y as: d amdan ay telliḍ, ur ttagwad, inaγ tezri ḍ d argaz ay telliḍ. Inna y as ayenni ḥsiγt. I tyaziṭ inna talem nettat d amdan i lliγ neγ ala. Tecffi-t tidi. Mekyusa terra-d s nnehta.

2007-12-10

Katiusha




Katiusha (γret Katyuca) sewg garruj n Talsa, tamurt urusi.

Iĝuĝeg tteffaḥ d ifires,
Tagutt tesberber γef asif...
Iri-s tbed Ketyuca
Anda ken aalay d acruf.

Tusa-d atecnu taγwect
Af gider areqman izuγar.
Af in tḥemmel am laamer is,
Af in tibratin deg syi tegga leqrar.

A taγwect, a taγwect tecna teqcicit
Ferfer deg gewan, ḍfer iṭij yeṣfan
Akin i tγaltin timura medden
Amgara azul siweḍ sγur Ketyuca.

Inas as mmekti taḥdayt tafrarit
Inas as sla-s amek i tcennu
Inas as ad iḥud Tamurt
Inas ma ttayri Ketyuca tqura.

Iĝuĝeg tteffaḥ d ifires,
Tagutt tesberber γef asif...
Rrif is tbed Ketyuca
Anda ken aalay d aḥecruf


-------------
(*) cna arusi
amgara: guerrier
tafrarit: simple

2007-11-24

Serreḥ i yiles-ik a Ḥmiṭuc!

Ḥmiṭuc aken ikcem ar baṭac isegwasen yeggul
ur yuγal ad yergem,neγ imi-s ad yeglu s yir meslay.

1988 Ḥmiṭuc ikcem 26 iseggwasen...
Yiwen was yella iṭqeṣṣir d imdukal is. Ḥmiṭuc inna i-yman
d acu tura nekkini di yuγen imi tizya-w akw ṭṭmeslayen aken
bγan ma dnek... Aya d ayen tura.
Serreḥ i yiles ik a Ḥmiṭuc! Sufeĝ af yiman-ik
Uban acu aken n wawal id ibbwin wayeḍ, Ḥmiṭuc imekken as yir wawal zdeffir wayeḍ
Imdukal is muqlen-t, mesmuqalen, imawen llin; dehcen, sebken...

2007-11-07

Urad iṣenṭi lexrif



[ tabexsist - tibexsisin ]

Adidi:
Wali kan a Ṭiṭem di Rebbi ma m itteddu di neqma.

Ṭiṭem:
D acu m ixdem Rebbi ula d kemini?

Adidi:
Tineqwlin atan γellint yiwet yiwet. Caddey asent
icerḍan aken a tent ḥarbeγ af tegrist nni yaddan.
Atan fγen-t tirga mxalfa.

Ṭiṭem:
A yemma tura ttafsut. Icerḍan d aṭṭan kan a yarnun i tneqwlin.

Adidi:
Sfehmiyi-d san amek cwiṭ ubeḥnuq iγum-en ljedra n tenqweltt
ittuγal d aṭṭan? Inaγ kem teγriḍ?

Ṭiṭem:
A negri-m. Tigi ur ḥwaĝent ara tamusni. Lemmer yezṛa Rebbi
ḥwaĝen-t icerḍan itilli ifka tent id akken s tqwendyar d uqelmun.

Adidi:
Atan tura thedderḍ ṣwab! Mliyi i kemmini Lemmer Rebbi yeẓra
ilaq am lḥijab itilli yefka-d kim s lḥaf d ugennur nni bwaraben!


Ṭerḍeq-ent i snat s taḍsa. Yerna w aggur Ṭiṭem tekkes lḥijab nni.

2007-11-05

Ttenkar zik!

Blayd n Amer d argaz d wawal. Ur issin tikerkas, ur issin a-regmat.
Lamer yennuγ, lamer yerfa. Ur issin lekdeb ur iḥmiq.
Ur ikkat deg-mdanen. Iwezzen imeslayen akken wezznen tazert.
Medden akw ttqadaren-t.

Yiwen wass inteq γur-es weqcic d amezyan inna-y-as:
A dda Bla, medden akw cekwren-k dacu id sser is?

Immuqli-t dda Blayd amecwar, icmumeḥ, inna-y-as:
isem-ik Blaṭuc inaγ? Blaṭuc, is d irra weqcic.

Ihi udrig ak temleγ d wa:
Ma nanna-k ttagwad Rebbi, keč ttagwad iman ik
Ma nanna-k ttsetḥi medden keč ttsetḥi u ttqadar iman ik.
Ayen tuggiḍ iyman ik ur tettbuddu iwiyyaḍ.

Inna-y-as Blaṭuc d aya?
Inna-y-as Blayd n Amer d aya: Aya gi mačči d udrig,
ur uffir af yiwen. Immeγ Blayd n Amer s aqlmun, idem d ssegs
kra tjewwaqt ifka y-astt. Ikker Blaṭuc ad iruḥ indeh γur-es
Blayd n Amer inna-as:
Tella tayed. Ttenkar zik ur ggan ara!

2007-07-20

Aḥeddad l-Qalus

Taddart l-Lqalus tura trab. Akka ig zwar weḍris γef tedyant
uḥeddad lqalus yura Mouloud Mammeri di Poemes kabyles anciens,
aḥric Zman g iγil

Taddart tenger. Itt isnegren d aḥeddad n taddart, aḥeddad lqalus.
Sebba ksen as tameṭṭut s yefka cra. Aḥeddad yuγ itent ar daxel,
yerĝa ass is. Neγ akken qaren: ilditt iquratt. Imcawar d yadawen n
taddert is.

Yiwet n tmeddit, adawen meknen i lqalus times.
At lqalus negren am ungif am i ḥedqen...
Id igwran d anzi-ya qarent leqbayel ar assa:


Aqli la neĝĝreγ azduz
ay at Ṛebbi gt as afus.


Ata wsefru akken yella (Poemes kabyles anciens ):

Xeddmeγ i medden akw lxiṛ
Nek d aḥeddad si Lqalus

Ul iw ittagwem ineqqel
ata di lhem ur ixuṣ

Tuld-i lmeḥna d lmerta
afwad iw γer daxel isus

A kwen ttreγ a lawliyya
At Mraw akw d At Aaṛus

Aqli la neĝĝreγ azduz
ay at Ṛebbi gt as afus.

2007-05-28

Walaγ Tasekkurt


W ig cnan?
Walaγ tasekkurt s-ufella tzemmurt argaz is iruḥ ibeddel tamurt ...

2007-05-25

Asaru Barakat!





Mi ke wten at taddert d ljiran iten iwessan.
Barakat! d asaru amezwaru n Djamila Sahraoui.
D acu i yi čuren tiṭ degw saru ya, d akken ncaf yella ulac it: ncaf as tḥulfeḍ, d acu af tiṭ yeffer; Tilawin, ibegsitent s lhiba ttirugza.

Iseggwasen nni n 90. Tagwnit qesḥet. Tidderwect tekcem tamurt.
Amel, ttatbibt tilemzit, tulli s amadaγ att nadi af argaz-is
amesjernan Murad, qemcen y addamen. Tazwara terra ar leḥkwem. Leḥkwem, inexnex, yelhad d cγwel is. Akka idegwra Amel udem s udem d y iman is. Txemmel iγallen is, teṭṭef abrid umadaγ. Tedda yides Xaddija. Di snat myennant udrigen, qublent uguren mačči yiwen.

Zher nsent iccud γer lgirra mgal Fransa. Aqerru n yaddamen
iserḥasent ad uγalent s-axxam. Akka ig xelles is tettalas Xeddija imi d nettat it idi suken si tmettant di tinna n 54.

Degw brid s axxam, yiwen wergaz ibud i-tent igezmer.